یک استاد زبان‌شناسی با تشریح چگونگی چروکیدگی مغز به توقف رشد مغز در ۲۰ سالگی اشاره کرد و گفت: افراد تا صدسالگی ۱۵درصد وزن و حجم مغز را از دست می‌دهند،همچنین دوره زبان‌آموزی ۸ تا ۱۰ سالگی است،یعنی کسی تا این دوران زبان را یاد نگیرد،دیگر یاد نمی‌‌گیرد.

محمدرضا باطنی – استاد زبان‌شناسی ایران در نشست تخصصی زبان‌شناسی با ارائه مطلب خود با عنوان «مغز بالنده» نخست بر این مسئله تأکید کرد که اغلب برداشت درستی از آمار وجود ندارد، اظهار داشت: آمار همواره درباره میانگین‌ها صحبت می‌کند و نه استثنائات.

باطنی در ادامه به تشریح چگونگی شکل‌گیری مغز پرداخت و گفت: نخستین نشانه پیدا شدن مغز در رحم، دو هفته پس از باروری است و تا پایان هفته چهارم، سلول‌های مغزی جمع شده به شکل استوانه می‌شوند. در ظرف چند هفته پس از پیدا شدن شمای اولیه مغز، مغز شروع به ساخت نورون می‌کند. طی برنامه ژنتیکی بسیار مدون، بخشی از نورون‌هایی را که نتوانستند به نورون‌های دیگری وصل شوند یا پرورش خوب پیدا نکردند و آنهایی را که فعال نیستند از بین می‌برد و آنهایی را که فعالند، تقویت می‌کند.

پدر زبان شناسی ایران ادامه داد: در موقع تولد مغز انسان صد میلیارد نورون دارد. فضای مغز یک فضای رقابتی است و در آن سلول‌ها فعال باقی می‌مانند. علاوه بر ساخت میلیاردها نورون، مغز سلول‌های دیگر هم باید بسازد، سلول‌هایی که خدمه مغز هستند و وجودشان برای شکل گرفتن مغز لازم است.

باطنی گفت: نوزاد انسان موجودی ناقص است و رشد مغزی تا بیست سالگی ادامه می‌یابد. در نوزادان غلاف نورونی، میلین، وجود ندارد و تا این غلاف نباشد راه رفتن صورت نمی‌گیرد. از بین رفتن این غلاف یکی از علائم پیری است. تا غلاف میلین ایجاد نشود، کودک قادر به راه رفتن نیست. مغز انسان یک بار قبل از زاده شدن نورون‌ها را هرس می‌کند اما در دو سالگی تعداد نورون‌ها از حد تجاوز می‌کند و مغز مجبور می‌شود طی فرایندی دیگر یک هرس سیناپسی بکند. این هرس بعد از دو سالگی و یکی در دوره نوجوانی قبل از بلوغ رخ می‌دهد. در اوج هرس سیناپسی گفته می‌شود هر ثانیه صدهزار سیناپس از بین می‌روند. به ترتیبی که مغز رشد می‌کند دوره‌های خاصی را برای یادگیری نیاز دارد که فقط در همان دوره‌های بخصوص می‌تواند یاد بگیرد. درمورد زبان ماجرا پیچیده‌تر است، چون مطالعات از موارد تصادفی است که در شرایط خاصی رخ داده است.

این استاد برجسته زبان‌شناسی افزود: دوره حساس زبان‌آموزی را تا ۸ یا ۱۰ سالگی گفته‌اند. یعنی اگر کسی تا این دوران زبان را یاد نگیرد، دیگر یاد نخواهد گرفت. اگر کودک تا پنج سالگی زبانی یاد بگیرد بدون لهجه است و اگر آسیبی به مغز وارد شود، خود مغز آنرا ترمیم می‌کند. مثلاً اگر به علت آسیبی نیمکرده چپ ضربه بخورد، مغز با انعطاف‌پذیری عملکرد زبان را به بخش راست منتقل می‌کند. دوره نوجوانی بحرانی‌ترین دوره زندگی است چون هورمون‌ها غلیان می‌کنند و مغز منطق خود را از دست می‌دهد. مغز تا بیست سالگی به تدریج رشد می‌کند و در آن سن رشد مغز تمام می‌شود. مغز درست در همان دهه بیست یعنی در اوج توانایی شروع می‌کند به پیر شدن.

وی ادامه داد: اُفت عملکرد مغز بین بیست تا سی سال قابل اندازه‌گیری است. این راه به کندی ادامه پیدا می‌کند تا به کهنسالی می‌رسد. اگر فرد به صدسالگی برسد ۱۵ درصد وزن و حجم مغز را از دست می‌دهد. مغز چروکیده می‌شود. علت این امر معلوم نیست. عده‌ای معتقدند در این مدت مغز نورون‌هایی را از دست می‌دهد. برخی معتقدند غلاف میلین از بین می‌رود و مغز کند می‌شود. زمان عکس‌العمل ما طولانی می‌شود. بنابراین نمی توانیم با سرعت جوانی در کهنسالی عکس‌العمل نشان دهیم. یادآوری مطلب در حافظه درازمدت مشکل می‌شود و حافظه کوتاه‌مدت کوتاه‌تر می‌شود.

باطنی افزود: بسیاری از افراد از ابتلا به آلزایمر نگرانند. افرادی که ۶۵ سالگی را پشت سر گذاشتند سه درصد دچار آلزایمر می‌شوند و در ۸۵ سالگی این آمار ابتلا ۴۰ درصد است. شناخت آلزایمر در آغاز مشکل است چون نشانه‌هایش شبیه نشانه‌های پیری است. اما بعد از پیشرفت پلاک‌هایی در مغز پیدا می‌شود که به تمام مغز تسری می‌یابد. آلزایمر دروازه ورود به حافظه درازمدت را هدف قرار می‌دهد و افراد مبتلا فقط در لحظه هستند، نه گذشته نه آینده. در اینجا تجربه به کمک می‌آید و همان کارهای قبل را می‌توانند انجام دهند.

به گزارش تسنیم، نخستین نشست تخصصی انجمن زبان‌شناسی ایران با حضور محمدرضا باطنی و عبدالرحمن نجل رحیم، دو تن از چهره‌های برجسته زبان‌شناسی و عصب‌شناسی ایران با عنوان «زبان و مغز» و با همکاری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چهارشنبه در سالن حکمت پژوهشگاه برگزار شد.

همچنین در ابتدای این نشست که با استقبال پرشور جمع کثیری از اساتید، دانشجویان و علاقمندان به زبان‌شناسی و عصب‌شناسی برگزار شد، بلقیس روشن – رئیس انجمن زبان‌شناسی ایران، از برگزاری مجموعه‌ای از سخنرانی‌ها و میزگردها و کارگاه‌ها در دورۀ جدید انجمن زبان‌شناسی ایران خبر داد و افزود: در هیئت مدیره جدید انجمن زبان‌شناسی ایران مقرر شده است از تمام محققان خواسته شود یافته‌های جدید خود را از طریق انجمن، به عنوان ارگان رسمی جامعه زبان‌شناسی ایران، مطرح و به نام خود ثبت کنند.