(آب  سیاه یا گلوکوما) به انگلیسی (glaucoma) اصطلاحی برای توصیف گروهی از اختلالات چشمی با علت های متفاوت ولی اثری بالینی و مشترک بر روی چشم و بینایی٬ وابسته به فشار نوروپاتی است.

این مشکل می تواند به بینایی چشم مبتلا بصورت ماندگار آسیب برساند و درصورت عدم درمان حتی منجر به کوری شود. بزبانی ساده  علت آن افزایش شدید فشار زجاجیه یا همان مایع درون چشم است. به طور کلی اشکال در خروج این مایع از منافذ بسیار کوچکی در پیرامون عنبیه )دایره رنگی چشم) است. در برخی موارد بطور مادرزادی منافذ تنگ هستند. در موارد دیگر جلو آمدن عنبیه یا مسدود شدن این منافذ با رنگدانه های عنبیه یا یاخته های خون پس از خونریزی داخل چشم مسیر تخلیه مایع داخل چشم تقریباً مسدود می شود.

گلوکوم را دزد بینایی نیز نامیده اند و دلیلش اینست که تمامی اثرات و سمپتوم های آن بسیار آرام و در طول سالیان بروز کرده بطوریکه درک و تشخیص آن توسط فرد مشکل است و گلوکوم جنرال پس از آب مروارید دومین دلیل کاهش بینایی در جهان است.

♦  انواع

این بیماری دارای انواع زیر است:

• گلوکوما زاویه باز: حدود ۹۰درصد موارد گلوکوم در ایالات متحده است. نشانه و علائم ناگهانی و حاد ندارد و بدون درد است. تنها علائم به تدریج پیشرونده در آن٬ کاهش میدان بینایی و تغییرات عصب بینایی است.
• گلوکوما زاویه بسته: کمتر از ۱۰درصد موارد گلوکوم در ایالات متحده، اما بیش از نیمی از موارد گلوکوم در کشورهای دیگر به ویژه کشورهای آسیایی است. حدود ده درصد از بیماران زاویه بسته با حملات و بحران حاد ازجمله درد ناگهانی چشم، دیدن هاله در اطراف چراغ ها، قرمزی چشم، فشار داخل چشم بسیار بالا (بیش از ۳۰ میلیمتر جیوه)، تهوع و استفراغ، کاهش ناگهانی دید و مردمک گشاد شده همراه است. همچنین در برخی موارد مردمک بیضی شکل دیده می شود. گلوکوما زاویه بسته٬ یک موقعیت اورژانس است.

♦  علائم شایع

وقتی علائم زیر در فردی وجود داشته باشند احتمال وجود بیماری آب سیاه مزمن چشم وجود خواهد داشت. علائمی چون تغییر مداوم نمره عدسی عینک، سردرد خفیف یا اختلالات مبهم بینایی یا عدم توانایی در تطبیق بینایی از روشنایی به تاریکی.

مراحل اولیه:

• از دست رفتن دید محیطی در نواحی کوچک از میدان دید
• تاری دیدی در یک طرف در سمت بینی میدان دید

مراحل پیشرفته:

• بزرگ تر شدن نواحی از دست رفتن دید، معمولاً در هر دو چشم
• سفت شدن کره چشم
• وجود نقاط کور در میدان دید
• نامناسب بودن دید در شب

♦  علل

علائم در اثر تجمع مایع و افزایش فشار درون چشم و در نتیجه آسیب رسیدن به رشته های عصب چشمی به وجود می آیند اما در برخی از گروه های جمعیتی، تنها ۵۰ درصد از افراد مبتلا به گلوکوم زاویه باز اولیه دارای فشار چشم بالا هستند.

• تغذیه و رژیم  های غذایی
• نژاد و جنس
• عوامل ژنتیک و سابقه خانوادگی آب سیاه حاد یا مزمن چشم
• سن بالای ۶۰ سال
• دیابت
• بسیاری از داروها نیز فشار داخل چشم را بالا می برند و موجب بدتر شدن بیماری می شوند مانند قرص های سرماخوردگی و آلرژی، آنتی هیستامینها، آرام بخشها، داروهای کورتیکواستروئیدی و برخی داروهای معده و روده.

♦  پیشگیری

تمامی افراد باید از چشم پزشک خود بخواهند تا در هر بار معاینه چشم، فشار چشم را نیز اندازه بگیرد و پس از ۴۰ سالگی باید حداقل سالی یک بار معاینه چشم انجام شود. در صورت بروز هرگونه تغییر در بینایی باید به چشم پزشک مراجعه شود.

معاینات چشم از جمله آزمون میدان دید٬ تونومتری یا فشارسنجی (ندازه گیری فشار درون کره چشم) و افتالموسکوپی (مشاهده پشت چشم).

یوگا به عنوان ورزشی که گفته می شود بدن را با ذهن و تنفس هماهنگ می کند، طرفدارانی دارد اما نتایج یک مطالعه جدید نشان می دهد که برخی حرکات آن موجب افزایش فشار چشم می شود و برای مبتلایان به گلوکوم ( آب سیاه) خطرناک است.

♦  عواقب مورد انتظار

درمان آب سیاه چشم تا آخر عمر باید ادامه یابد. اگر آب سیاه به موقع تحت درمان قرار گیرد، اشکال دایمی در بینایی به وجود نمی آید. توجه داشته باشید که در این بیماری دید مرکزی تا مرحله آخر بیماری وجود خواهد داشت و هیچگونه اختلالی در دید مرکزی ایجاد نخواهد شد.

♦  درمان

این بیماری را نمی توان درمان قطعی کرد، اما علائم آن را می توان کنترل نمود. در اکثر اوقات می توان فشار چشم را با دارو تا حدی پایین آورد که از آسیب به عصب چشمی و از دست دادن احتمالی بینایی در آینده جلوگیری شود. مهارکننده های آنزیم کربنیک آنهیدراز مانند دورزولامید به تنهایی یا به همراه داروهای مسدد گیرنده بتاآدرنرژیک برای کاهش فشار داخل چشم به کار می روند.

داروهای ادرارآور (دیورتیک) برای کاهش تولید و در نتیجه کاهش تجمع مایع در چشم استفاده می شوند. در صورتی که با قطره های چشمی نتوان بیماری را کنترل نمود، می تواند از جراحی با لیزر کمک گرفت.