۵ شهریور؛ بزرگداشت «رازی» بانی مکتب جدید در علم شیمی
محمد بن زکریای رازی یکی از بزرگترین دانشمندان تاریخ ایران است که در سده سوم هجری قمری به دنیا آمد و در طول حیات ۶۲ ساله خود توانست علاوهبر کسب تبحر در علوم مختلف، به عنوان «پدر شیمی» نیز شناخته شود.
به گزارش ایسنا، تاریخ ایران مملو از اندیشمندان و دانشمندانی است که مرور زندگینامه هر کدام از آنها به تنهایی برای شناخت تمدن و تاریخ ایران کافی است. دانشمندانی که با توجه به شیوه آن زمان، تقریبا بر تمامی علوم تسلط داشته و کتب فراوانی در زمینههای مختلف تالیف کردهاند.
محمد بن زکریای رازی یکی از این دانشمندان است که در طول حیات ۶۲ ساله خود در علوم مختلف متبحر شده بود، به گونهای که تعداد تالیفات و نوشتههای وی را در علوم مختلف از جمله طب، داروشناسی، فلسفه، کیمیا، نجوم، الهیات و … حدود ۲۷۳ اثر تخمین زدهاند که بیشتر آنها در طب و فنون وابسته به آن است؛ اما با این حال «کشف الکل» با نام او گره خورده و بیشترین تاثیر را در شهرت این دانشمند داشته است.
درواقع نقش او در علم کیمیا و تاثیراتی که توانست بر این علم بگذارد، به تنهایی برای معرفی این دانشمند بزرگ کافی است؛ چراکه «رازی» مکتب جدیدی در علم کیمیا تاسیس کرده که آن را میتوان مکتب کیمیای تجربی و علمی نامید.
عمده تأثیر رازی در شیمی طبقهبندی او از مواد است. او نخستین کسی بود که اجسام را به سه گروه جمادی، نباتی و حیوانی تقسیم کرد. وی «پایهگذار شیمی نوین» است.
«ژولیوس روسکا» دانشمند برجستهای که در شناسایی کیمیا (شیمی) رازی به دنیای علم بیشتر سهم و جهد مبذول داشته، رازی را پدر شیمی علمی و بانی مکتب جدیدی در علم دانسته است.
در فرآیند دانش کیمیا به علم شیمی توسط رازی، نکتهای که از نظر محققان و مورخان علم، ثابت شده، نگرش «ذرهیابی» یا اتمسیتی رازی است. کیمیاگران، قائل به تبدیل عناصر به یکدیگر بودهاند و این نگرش موافق با نظریه ارسطویی است که عناصر را تغییرپذیر یعنی قابل تبدیل به یکدیگر میداند، لیکن از نظر ذرهگرایان عناصر غیر قابل تبدیل به یکدیگرند و نظر رازی هم مبتنی بر تبدیل ناپذیری آنهاست و همین علت کلی در روند تحول کیمیایی کهن به شیمی نوین بوده است.
به تعبیر تاریخی زکریا، «کیمیا» ارسطویی بوده است و «شیمی» دموکریتی است. به عبارت دیگر، شیمی علمی رازی، مرهون نگرش ذرهگرایی است، چنانچه همین نظریه را «بیرونی» در علم «فیزیک» به کار بست و بسط داد.
در اروپا فرضیه اتمی را «دانیل سرت» در سال ۱۶۱۹ از فلاسفه یونانی گرفت که بعدها «روبرت بویل» آن را در نظریه خود راجع به عنصرها گنجاند. با آنکه نظریه بویل با دیدگاههای کیمیاگران قدیم تفاوت آشکار دارد، نباید گذشت که از زمان فیلسوفان کهن تا زمان او، تنها رازی قائل به اتمی بودن ماده و بقا و قدمت آن بوده است و با آن که نظریه رازی با بویل و یا نگرش نوین تفاوت دارد، لیکن به نظریات دانشمندان شیمی و فیزیک امروزی نزدیک است.
زکریای رازی بزرگمردی است که اعتبار نامش در تاریخ دانش بشری همواره یادآور نگرش اصیل همه دانشمنـدان اسـلامـی بـه ارزش مقولـه تحقیـق و تجربـه بـوده و هسـت.
در شیمی، رازی توانست مواد شیمیایی چندی از جمله الکل و اسید سولفوریک را کشف کند.
بر این اساس، جمهوری اسلامی ایران نیز در راستای تکریم زکریای رازی، اقدامات زیادی را انجام داده است که از جمله آنها میتوان به نامگذاری ۵ شهریور مصادف با سالروز تولد رازی به عنوان روز داروساز اشاره کرد.
همچنین دولت وقت در ژوئن ۲۰۰۹ به عنوان نشانی از پیشرفت علمی صلحآمیز ساختمان-مجسمهای به شکل چهارتاقی که ترکیبی از سبکهای معماری و تزئینات هخامنشی و اسلامی در آن دیده میشود را به دفتر سازمان ملل متحد در وین هدیه داد که در محوطه آن در سمت راست ورودی اصلی قرار داده شده است. در این چهارتاقی مجسمههایی از چهار فیلسوف ایرانی خیام، ابوریحان بیرونی، زکریای رازی و ابوعلی سینا قرار دارد.
انستیتو رازی در استان البرز و دانشگاه رازی در کرمانشاه نیز به افتخار وی نامگذاری شدهاند.
نظرات ارزشمند شما