(ناباروَری)، عقیم بودن و سَتَرْوَنی را گویند که در بیشتر جانداران از جمله گیاهان و حیوانات پیش می آید.

♦  ناباروری در انسان

در پزشکی هرگاه زن و شوهری در سن باروری ۱۲ ماه پس از ازدواج علی رغم انجام فعالیت جنسی طبیعی و بدون استفاده از روشهای پیشگیری، بچه دار نشوند یکی از زوجین دچار ناباروری است.

ناباروری در انسان می تواند منشا پدری مانند واریکوسل و آزواسپرمی داشته باشد یا منشا مادری مانند سندرم ترنر، آژنزی تخمدان ، سندرم آشرمن. البته باید توجه داشت که ناباروری به معنی عدم تولید گامت نیست بلکه عدم توان تولد نوزاد زنده را گویند مثلاً در مردان بیماری کم نطفگی می تواند علت باشد، یا پس از انجام وازکتومی فرد بالقوه اسپرم تولید می کند ولی در عمل نمی تواند بچه دار شود. مشابه این حالت در زنان نداشتن مادرزادی رحم و نیز پس از انجام عمل قطع لوله های فالوپ است.

بر پایه پژوهش ها در ایران ۲۰ درصد زوج ها در طول زندگی خود ناباروری را تجربه می کنند. بر اساس این آمار نقش و علل مردانه بیش از ۶۰ درصد موارد را شامل می شود که این میزان از آمار جهانی بالاتر است.

♦  علل ناباروری

علل ناباروری بسیار متفاوت است و از علل عفونی مانند سل دستگاه تناسلی تا علل مادرزادی، داروها، ضربه و مشکلات غددی محتمل است.

بعضی از دلایل ناباروری در مردان عبارتند از: بیماری های دوران کودکی مثل جراحی هایی که اطراف بیضه انجام می شود، بالا بودن بیضه و بیماری واریکوسل )به عنوان شایع ترین عامل ناباروری که قابل درمان است)، اختلالات هورمونی به صورت اختلال در هورمون های هیپوفیز یا هورمون های جنسی، رشد نامناسب بیضه ها، اختلالات ژنتیک مثل کوچک بودن بیضه، برخی عفونت های مزمن که در عملکرد بیضه اختلال ایجاد می کند مثلا «سل» که لوله های انتقال دهنده اسپرم را از بین می برد، برخی داروها، برخی عفونت های دستگاه تناسلی مثل سوزاک به شرطی که موجب تنگی مجرا شود و مانع خروج شود و بیماری های تب دار طولانی مدت که بر نطفه سازی تاثیر می گذارد علت آن است که اسپرم در بیضه در درجه حرارتی پایین تر از درجه حرارت بدن فعالیت پیدا کند و این حرارت بالا و طولانی مدت باعث از بین رفتن اسپرم ها شود.

پرکاری و کم کاری تیروئید هر دو از علل ناباروری به شمار می آیند، تا جایی که بهتر است در صورت مشاهده ناباروری ابتدا مشکلات تیروئید در فرد مورد بررسی قرار بگیرد بنابراین براساس توصیه پزشکان بررسی علل اختلالات این غده در ابتدای درمان ناباروری ضروری و با اهمیت است.

از جمله علت هایی که باعث ناباروری در زنان می شود می توان به این موارد اشاره کرد؛ آندومتریوز ، عدم تخمک گذاری ، تخمک های ضعیف ، سندروم تخمدان پلی کیستیک ، انسداد لوله های رحمی(فالوپ) ، حساسیت به اسپرم ، مشکلات بارداری غیرقابل توجیه و مشکلات بارداری مرکب که برای هر یک از این عوامل راه حل هایی وجود دارد.

سن، شغل، اعتیاد و نوع آن، سابقه بیماری و سابقه فامیلی، نکاتی هستند که در بررسی ناباروری مردان اهمیت دارند.

♦  درمان

درمان به علت زمینه ای بستگی دارد مثلاً واریکوسل در مردان قابل جراحی است یا بالابودن پرولاکتین در زنان با داروی بروموکریپتین درمان می شود. در کل مواردی که گامت سازی انجام می شود قابل درمان هستند و مثلاً حتی در زنانی که به صورت مادرزادی فاقد رحم هستند ولی تخمدان سالمی دارند می توان با لقاح آزمایشگاهی (IVF) و کاشت جنین حاصله در رحم زن دیگری، (رحم اجاره ای) زوج نابارور را صاحب فرزند نمود. ولی در صورت عدم وجود گامت نر یا ماده هنوز هم امکان تولد فرزند از یاخته های سوماتیک بدن وجود ندارد.

مطالعات جدید نشان می دهد که مصرف همزمان ویتامین های E و D3 سبب افزایش شانس باروری در زنان می شود. این مطالعه که بر روی ۱۰۰ زن مبتلا به ناباروری با علت سندرم تخمدان پلی کیستیک صورت گرفت نشان داد که اصلاح کمبود ویتامین D3، شانس لانه گزینی جنین و همچنین دو قلویی را افزایش می دهد.

♦  ناباروری در ایران

تحقیقات انجام شده درکشور نشان می دهد که در واقع ازهر ۶ زوج که تصمیم به بچه دار شدن می گیرند یک زوج صاحب فرزند نمی شود. آمارها از وجود بیش از سه میلیون زوج نابارور در ایران خبر می دهند. مدیرکل دفتر سلامت جمعیت و خانواده و مدارس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در همایش «تحولات جمعیتی ایران، فرصت ها و تهدیدها» با بیان مطلب فوق افزود: سال گذشته یک میلیون و ۵۳۰ هزار در کشور تولد صورت گرفت و ۲۵۰ هزار مورد سقط جنین رخ داده است که آمار سقط جنین روند نزولی را طی می کند. پیشگیری از ناباروری ثانویه در دستور کار است تا عواملی که موجب ناباروری می شوند رفع شده و افراد نابارور صاحب فرزند شوند.