سل یک بیماری مسری است که با باکتری موجود در قطرات عفونی استنشاق شده سرفه یا عطسه که به هوا رها شده اند ایجاد میشود. یک سیستم ایمنی سالم میتواند با اکثر عفونت های سل مبارزه کند. با این وجود برخی افراد (مثل آنهایی که سو تغذیه دارند یا بیماری مزمن دارند یا سیستم ایمنی تضعیف شده دارند) مستعد ابتلا به بیماری هستند.

سل به طور اولیه ریه ها را درگیر میکند اما میتواند به قسمت های دیگری از بدن مثل مغز، کلیه ها، و استخوانها  نیز گسترش یابد. با تکثیر شدن با کتری ها، آنها ناحیه ای از التهاب ایجاد میکنند که به آهستگی بافت اطرافش را تخریب میکند. مرحله اول سل ممکن است چندین ماه طول بکشد.

در این مرحله معمولا سیستم ایمنی فرد با کشتن باکتری یا با محدود کردن آن در یک کپسول فیبروزی کوچک جلوی گسترش عفونت را خواهد گرفت و بافت باقی مانده از زخمی را در حدود یک سوم موارد به جا خواهد گذاشت.

عفونت ممکن است دیگر هرگز از این فاز فراتر نرود. اما گاهی عفونت اولیه رفع نمیشود و از طریق غدد لنفاوی گسترش میابد که میتوانند آن را به سایر قسمت های بدن منتقل کنند.

در سل ثانویه، باکتری میتواند سالها نهفته و در خواب بماند و در صورتیکه سیستم ایمنی فرد توسط سو تغذیه یا بیماری دیگری ضعیف شود از نو فعال گردد. البته در بسیاری موارد هیچ عامل محرکی برای فعال شدن بیماری یافت نمیشود.

علائم

معمولا سل علامتی ایجاد نمیکند. شما ممکن است تا وقتی که به علل دیگری عکس قفسه سینه نگرفتید یا تست پوستی توبرکولین (تست پوستی سل؛ توضیح در ادامه) انجام نداده اید متوجه نشوید که در معرض باکتری سل قرار گرفته اید. اگر فردی آلوده شود، علائم عبارتند از تب خفیف، درد عضلانی، تعریق شبانه، کاهش وزن، خستگی، تنگی نفس، درد قفسه سینه، و سرفه ای که خلط خونی تولید کند.

♦  تست پوستی توبرکولین

تست توبرکولین تعیین میکند که شما هیچ وقت در معرض سل قرار گرفته اید یا نه. بعد از تمیز کردن قسمت کوچکی از پوست با پنبه الکل، یک کارمند بهداشتی دوز کمی از توبرکولین (پروتئین خالص استخراج شده از باکتری سل) را به پوست بازوی شما تزریق میکند.

اگر طی دو روز آینده در محل تزریق واکنش پوستی نداشته باشید یعنی شما تا به حال در معرض باکتری سل قرار نگرفته اید و علیه آن ایمنی ندارید. اگر ناحیه کمی از پوست اطراف محل تزریق قرمز، سفت و اندکی متورم باشد نشان میدهد که شما با سل آلوده شده اید، یا از طریق تماس با باکتری سل یا از طریق ایمنی قبلی.

  تشخیص

• اگر هریک از علائم سل را داشته باشید یا با کسی که سل داشته تماس داشته اید، پزشک شما را معاینه کرده عکس قفسه سینه میگیرد و تست پوستی توبرکولین درخواست میکند.
• اگر عکس قفسه سینه نشانه ای از عفونت داشته باشد، پزشک نمونه ای از خلط شما را برای بررسی عفونت سل خواهد گرفت.
• اگر شما قبلا سل داشته اید، عکس قفسه سینه ممکن است حاوی سایه هایی باشد که نشانگر نواحی باقیمانده و التیام یافته سل قبلی باشند.

  درمان

اگر شما سل داشته باشید پزشک داروهای ضد باکتری و داروهای آنتی بیوتیک برای شما تجویز خواهد کرد، گاهی سه یا چهار داروی مختلف، که باید دقیقا طبق دستور مصرف شوند تا موثر باشند. درمان طولانی است، ۶ تا ۹ ماه طول میشکد، اما میتواند بیماری را درمان قطعی کند. سعی کنید رژیم غذایی متعادل داشته باشید و تا حد امکان طی درمان استراحت کنید.